Chemotherapie bij een kind

Naast operatie en radiotherapie is chemotherapie een ook veel gebruikte behandelingen bij kinderen met een hersentumor

Wat is chemotherapie?

hersentumor chemotherapie kanker kind chemo behandelingChemotherapie, vaak afgekort als chemo, is een behandeling van kanker met medicijnen. Deze medicijnen moeten er voor zorgen dat kwaadaardige cellen zich niet meer of niet meer zo snel kunnen delen. Door het remmen van deze verkeerde celdeling komen er steeds minder kwaadaardige cellen. De medicijnen die voor een chemotherapie behandeling gebruikt worden ook wel cytostatica genoemd. De term cyto betekent cel, de term statica betekent tot stilstand brengen. Cytostatica zijn dus medicijnen die er voor zorgen dat cellen niet meer verder delen. De toediening van de celdelingsremmende cytostatica middelen, ook wel chemotherapie genoemd, bij kinderen met een hersentumor is in de laatste twintig jaar steeds verder toegenomen.Voor informatie over chemotherapie bij volwassenen lees Chemotherapie

Hoe wordt chemotherapie gegeven?

Chemotherapie kan op verschillende manier gegeven worden.

  • Vaak wordt chemotherapie gegeven via een infuus of via een speciaal kastje onder de huid, een port-a-cath.
  • Er bestaat ook chemotherapie die in tabletvorm, capsule of drankje (oraal) gegeven kan worden.
  • Ook kan chemotherapie via injecties in een bloedvat
  • Via een ruggenprik voor toediening in het ruggenmergvocht 
  • via een slangetje wat verbonden is met het vocht in en rondom de hersenen (Omaya reservoir ook wel Ommayareservoir) worden gegeven.
  • Soms wordt er chemotherapie in de tumor zelf gespoten.

Hersentumor chemotherapie medicijnen bij kinderen

Bij kinderen met een hersentumor worden verschillende soorten chemotherapie gebruikt. Hieronder de meest gebruikte cytostatica

Elke chemotherapie werkt op een verschillende wijze. Vaak krijgen kinderen een combinatie van verschillende middelen. Dan vullen de verschillende middelen elkaars werking aan waardoor de behandeling sterker wordt.

De chemotherapie wordt vaak meerdere keren en volgens een bepaald schema gegeven. Dit noemen we een chemokuur. Een behandeling bestaat vaak uit meerdere chemokuren. Tussen de verschillende kuren zit vaak enkele weken. In de periode tussen de kuren in, krijgt het lichaam weer kans zich te herstellen.

Hoe wordt bepaald welke chemotherapie een kind krijgt?

In Nederland zijn op dit moment nog 5 gespecialiseerde teams die kinderen met een hersentumor of een tumor in het ruggenmerg behandelen. Deze teams bevinden zich in Nijmegen, Rotterdam, Amsterdam (2x) en Groningen. In deze multidisciplinaire teams (MDO's) zijn alle behandelaars van kinderen met een hersentumor betrokken. Voor de gekozen therapie zijn een aantal zaken van belang, zoals:

  • de plaats van de hersentumor
  • het soort tumor
  • de mate waarin de neurochirurg de tumor heeft kunnen weghalen
  • het wel of niet voorkomen van uitzaaiingen
  • de bevindingen van de patholoog
  • de leeftijd van het kind
  • de conditie van het kind

Aan de hand van dat soort zaken zal voor het kind bepaald worden welke behandeling het beste is daarop is afgestemd. Wanneer chemotherapie een onderdeel is van de behandeling, wordt er vaak gebruikt gemaakt van vaste protocollen.

In Europa en in de Verenigde Staten wordt veel onderzoek gedaan om te kijken welke chemotherapie geschikt is voor welke hersentumor. Er wordt gekeken naar veel zaken zoals welke chemotherapie, welke dosering en welke frequentie voor het geven van deze chemotherapie het beste is. De beste behandelmethodes wordt daarbij vastgelegd in een protocol. In dat protocol staat precies geschreven hoe kinderen met een bepaalde hersentumor behandeld moeten worden. Deze protocollen worden dan overal in de Verenigde Staten, Europa en dus ook Nederland gebruikt. Zo krijgen alle kinderen de de optimale en beste behandeling. De kinderneurologen en kinderoncologen die betrokken zijn bij de behandeling van kinderen met hersentumoren, hebben regelmatig overleg met elkaar. Zij bespreken dan volgens welke protocollen kinderen in Nederland behandeld zullen worden. Op deze manier zorgen ze dat alle kinderen in Nederland dezelfde optimale behandeling krijgen. Wanneer er nieuwe informatie beschikbaar komt, over betere behandelmethoden of behandelmethoden met minder bijwerkingen, dan worden deze protocollen daar weer op aangepast.

Bij een aantal tumoren is chemotherapie standaard.

Bij kleine kinderen jonger dan drie tot vier jaar wordt vaker chemotherapie toegepast bij hooggradige tumoren zoals bijvoorbeeld de ependymoom en medulloblastoom. Dit omdat bestraling te veel nadelige gevolgen heeft voor de onrijpe hersenen. De bestraling wordt daarom zoveel mogelijk vermeden danwel uitgesteld. De chemotherapie wordt vaak langdurig voortgezet en ook wordt vaker gebruik gemaakt van hoge doses chemotherapie. Daarbij is het nodig om beenmergstamcellen terug te geven na de kuur.

Hoe werkt chemotherapie?

Er bestaan veel verschillende soorten chemotherapie, die allemaal net iets anders werken. Daarom worden er vaak verschillende vormen van chemotherapie gecombineerd.


Chemotherapie zorgt er voor dat cellen die snel delen en daardoor vermenigvuldigen dit niet meer zo goed kunnen doen. Tumorcellen zijn cellen die zich vaak snel delen. Daarom kunnen tumorcellen niet goed tegen chemotherapie. In het lichaam zijn ook andere cellen die zich snel delen. Chemotherapie kan niet het verschil zien tussen de normale delende cellen en de tumorcellen, alle delende cellen worden aangepakt. De gezonde delende cellen kunnen als gevolg van de chemotherapie ook niet meer goed delen. Dit zorgt er voor dat chemotherapie bijwerkingen heeft. De gezonde delende cellen herstellen wel veel sneller dan de tumorcellen.

Hoe lang wordt de chemotherapie gegeven?

Chemotherapie wordt meestal in kuren gegeven zodat ze tijd krijgen om hun werking te doen en de patiënt daar van kan bijkomen. Vaak krijgen kinderen een bepaalde combinatie van medicijnen. Deze kuren worden volgens een bepaald schema gegeven. Een kuur wordt vaak na enkele weken weer herhaald. In de rustperiode tussen de kuren in, kan het lichaam weer herstellen van de kuur. Kinderen moeten eerst weer voldoende hersteld zijn, voordat ze mogen beginnen aan een volgende kuur. Wanneer kinderen onvoldoende hersteld zijn, wordt de volgende kuur uitgesteld, totdat kinderen wel weer voldoende hersteld zijn. Meestal duurt de chemotherapie behandeling in totaal meerdere maanden tot meer dan een jaar, soms zelfs twee jaar.

Waar wordt de chemotherapie gegeven?

Chemotherapie die via een infuus wordt gegeven, moet in een ziekenhuis worden gegeven. Soms kan dit op de dagverpleging, kinderen kunnen dan na afloop van het inlopen van het infuus weer naar huis toe en in hun eigen bed slapen. Soms moeten kinderen enkele dagen worden opgenomen in het ziekenhuis voor het krijgen van de medicijnen. Er wordt naar gestreefd om kinderen zo min mogelijk op te nemen in het ziekenhuis. De behandeling met chemotherapie wordt gecoördineerd van uit de verschillende Academische ziekenhuizen in Nederland. Vaak gaat dit in samenwerking met de niet-academische ziekenhuizen in Nederland. Deze ziekenhuizen liggen vaak dichter in de buurt van de eigen woonplaats. Vaak is het mogelijk om een deel van de chemotherapie via een ziekenhuis dichter bij huis te krijgen, zodat kinderen niet telkens naar het Academisch ziekenhuis toe hoeven.

Wat zijn de bijwerkingen van chemotherapie?

Chemotherapie heeft bijwerkingen. Er zijn bijwerkingen die bij veel verschillende soorten chemotherapie voorkomen. Dit zijn bijwerkingen die ontstaan omdat de normale delende cellen in het lichaam ook niet meer goed kunnen delen als gevolg van de chemotherapie. Daarnaast kunnen verschillende soorten chemotherapie ook nog hun eigen specifieke bijwerkingen hebben.
Er zijn bijwerkingen die tijdens de behandeling voorkomen en ook bijwerkingen die pas na de behandelingen duidelijk worden.

Wat zijn de bijwerkingen van de chemotherapie op de langere termijn?

Tijdens de behandeling met chemotherapie komen vaak bijwerkingen voor. Het merendeel van de bijwerkingen is vaak tijdelijk, sommige bijwerkingen zijn blijvend.
Zo krijgen niet alle kinderen hun haar weer terug. Beschadiging van de zenuwen hersteld niet altijd volledig na het stoppen van de chemotherapie. Net als gehoorsverlies.

Zeggen bijwerkingen iets over het effect van de behandeling?

Het ene kind is gevoeliger voor het krijgen van bijwerkingen dan het andere kind. De hoeveelheid en de ernst van de bijwerkingen zegt niets over het effect van de behandeling. Het hebben van veel bijwerkingen, wil niet zeggen dat de behandeling veel effect heeft, omgekeerd zegt het hebben van weinig bijwerkingen ook niet dat de behandeling weinig effect zal hebben. Het effect van de behandeling zal op een andere manier bekeken moeten worden.

Hoe wordt gekeken of chemotherapie effect heeft?

Wanneer de chemotherapie goed effect heeft, kunnen uitvalsverschijnselen als gevolg van de tumor verminderen. Op deze manier kan duidelijk worden dat de chemotherapie goed effect heeft.
Ook zal regelmatig met scans gekeken worden of nog aanwezige tumor op de scan kleiner wordt of dat er aanwijzingen zijn voor groei van de tumor. Soms is het nodig om ook vocht te verkrijgen wat rondom de hersenen en het ruggenmerg stroomt om te kijken of de tumorcellen hieruit ook verdwijnen.

Wie coördineert de behandeling met chemotherapie?

Kinderen met hersentumoren in Nederland worden behandeld door een team van behandelaars. In Nederland zijn vijf van deze teams allemaal in een Academisch Ziekenhuis. De verschillende behandelaars overleggen regelmatig met elkaar. Tijdens een bepaalde fase van de behandeling, zullen bepaalde behandelaars meer op de voorgrond staan dan op andere momenten.
De behandeling met chemotherapie wordt gecoördineerd door de kinderoncoloog. Deze werkt hiervoor nauw samen met speciale kinderoncologieverpleegkundigen. Vaak is er ook een verpleegkundig specialist ook wel nurse practioner betrokken. Met alle vragen omtrent de behandeling met chemotherapie kunt u bij de kinderoncoloog, de verpleegkundig specialist of deze kinderoncologieverpleegkundigen terecht. De kinderoncoloog werkt vaak samen met kinderartsen buiten de Academische ziekenhuizen. Deze ziekenhuizen liggen vaak meer in de buurt van de eigen woonplaats. Vaak kan een deel van de behandeling ook in een ziekenhuis in de eigen buurt plaats vinden. Ook een opname voor het krijgen van antibiotica kan zo meer in de buurt van de eigen woonplaats gebeuren.

Wanneer moet u contact opnemen met het ziekenhuis tijdens een behandeling?

Er wordt naar gestreefd om kinderen die een behandeling met chemotherapie krijgen, zo kort als mogelijk in het ziekenhuis te laten zijn. Wanneer het mogelijk en veilig is, gaan kinderen weer naar huis toe. In het ziekenhuis zullen afspraken gemaakt worden, wanneer u contact op moet nemen met het ziekenhuis. Deze afspraken zullen op uw kind afgestemd zijn.

Zorg dat u duidelijk de voor uw geldende afspraken voor uw kind mee naar huis krijgt.

Begeleiding bij chemotherapie

Een behandeling met chemotherapie is een zware behandeling die veel van het kind, de ouders, de broertjes en de zusjes en de overige familieleden vraagt. Voor de behandeling moeten kinderen regelmatig naar het ziekenhuis en de behandeling met chemotherapie zorgt vaak voor bijwerkingen waardoor kinderen zich minder lekker voelen. Het dagelijks leven loopt anders dan gebruikelijk. Met uitstapjes en vakanties moet rekening gehouden worden met de kuren en eventuele bijwerkingen van de kuren. De behandeling kost alle betrokkenen veel energie. Ook spelen emoties vaak een grote rol, emoties om te horen dat een kind kanker heeft, wat dit allemaal betekent voor de toekomst en wat de gevolgen zijn van de behandeling.

Het is heel belangrijk dat ouders tijdens deze intensieve behandeling extra ondersteuning en begeleiding krijgen. Diverse behandelaars geven deze ondersteuning. Daarnaast is in elk team in Nederland een gespecialiseerde maatschappelijk werker betrokken die ouders kan ondersteunen. Ouders kunnen vaak ook veel steun vinden bij elkaar. Via de Vereniging Ouders van Kinderen met Kanker of door het plaatsen van een oproepje op het forum van deze site kunt u in contact komen met andere ouders die een kind hebben die met chemotherapie behandeld wordt voor een hersentumor.

Mogen kinderen tijdens de behandeling met chemotherapie naar school?

Tijdens de behandeling met chemotherapie mogen kinderen gewoon naar school toe, wanneer zij zich goed genoeg voelen. Vaak is het voor kinderen een goede afleiding om naar school toe te gaan en te spelen met vriendjes en vriendinnetjes. Kinderen kunnen dan weer even kind zijn en niet allen een zieke. School zorgt ook voor een bepaald ritme.
In bepaalde periodes van de behandeling kunnen kinderen te moe of te zien zijn om naar school te gaan. Soms is het wel mogelijk om thuis schoolwerk te maken. Contact met school blijft belangrijk. Wanneer kinderen langdurig niet naar school kunnen, kan een speciale leerkracht voor de school voor langdurig zieke kinderen thuis les komen geven.
Wanneer kinderen wel naar school kunnen, maar een achterstand hebben opgelopen of leerproblemen hebben, kan via een rugzakje bijvoorbeeld ambulante begeleiding worden gekregen voor extra ondersteuning van de leerkrachten.

Op school mogen kinderen meedoen met alle activiteiten ook met gymnastiek, zwemles of met schoolreisje. Alleen wanneer de weerstand sterk vermindert is of wanneer er erg weinig bloedplaatjes zijn, is het aan te raden om rustig aan te doen.

Is de chemotherapie gevaarlijk voor de omgeving?

Kinderen die chemotherapie krijgen zijn niet gevaarlijk voor andere kinderen of volwassen in de omgeving. Wel kunnen plas, poep, spuug en zweet sporen van chemotherapie bevatten. Dit is meestal alleen tijdens de kuur en in de eerste dagen tot een week na de kuur. Meestal veroorzaakt dit geen problemen voor andere mensen, maar om andere mensen niet onnodig met chemotherapie in aanmerking te laten komen, zijn er speciale voorzorgsmaatregelen, met name in de eerste dagen na een chemotherapie kuur.

Het is verstandig om kinderen zittend op het toilet te laten plassen of poepen. Eventueel ongelukjes op de deksel kunnen met een droog stukje toiletpapier worden weggeveegd waarna dit toiletpapier in de wc-pot wordt gegooid. Laat kinderen na het plassen of poepen twee maal de wc doortrekken met de deksel naar beneden. Laat kinderen hun handen goed wassen na elk toiletbezoek. Ruim eventueel braaksel op met keukenpapier dat daarna weggegooid wordt. Draag hierbij wegwerphandschoenen.
Maak dagelijks de wc en de badkamer schoon met gewone reinigingsmiddelen. Draai een apart wasmachine voor de kleren van een kind die net chemotherapie heeft gehad. Draai voor het wasprogramma een koud spoelprogramma. Laat kinderen de eerste drie dagen na een kuur niet knuffelen met baby’s, kleine kinderen of zwangere vrouwen.

Voor meer informatie over chemotherapie bij volwassenen lees: Chemotherapie volwassenen

De hersentumor informatie website

  Zwart op wit 
de beste hersentumor informatie!  

Deze website is mede mogelijk gemaakt dankzij de steun van

Stichting STOPhersentumoren.nl