Tumoren bij de ruggenmerg

In of bij de ruggenmerg kunnen ook hersentumoren voorkomen. we onderscheiden ook bij deze hersentumor soort weer de twee groepen:

• Primaire tumoren. Dit zijn hersentumoren die in het ruggenmerg zijn ontstaan. Deze zijn vrij zeldzaam
• Secundaire tumoren. Uitzaaiingen van tumoren elders in het lichaam naar delen rond het ruggenmerg komen echter wel vaak voor. Het gaat daarbij om metastasen in de wervels of in het ruggenmergskanaal.

Door druk op het ruggenmerg kunnen pijn, vermindering van het gevoel en verlammingen onder het niveau van de tumor ontstaan. Deze combinatie van klachten kan een spoedindicatie voor behandeling betekenen. Deze bestaat meestal uit radiotherapie, in bepaalde gevallen voorafgegaan door een operatie. Bij primaire ruggenmergstumoren is chirurgie de eerste keuze van behandeling.

Symptomen

De symptomen van hersentumoren in of bij het ruggenmerg kunnen geleidelijk optreden en in de loop van de tijd erger worden, of ze kunnen de patient opeens ermee overvallen.

Algemene symptomen

• Hoofdpijn
  
• Misselijkheid
• Braken
  
• Wazig zicht
  
• Problemen met balans
  
• Persoonlijkheid of gedrag verandert
  
• Epileptische aanvallen
• Slaperigheid of zelfs coma

Locatie afhankelijke symptomen

• Tumoren in de delen van de hersenen die een zwakte of gevoelloosheid in een deel van het lichaam kunnen veroorzaken, vaak aan slechts één kant.
• Tumoren in of nabij het cerebrum die verantwoordelijk zijn voor taal kunnen problemen veroorzaken met spraak of woordvinding.
  
• Tumoren in het voorste gedeelte van de grote hersenen kunnen soms van invloed zijn op denken, persoonlijkheid en taal.
  
• Als de tumor zich in de kleine hersenen bevindt, kan een persoon niet nalaten te lopen, problemen met precieze bewegingen van handen, armen, voeten en benen, problemen met slikken of synchroniseren van oogbewegingen en veranderingen in het spraakritme.
  
• Tumoren achter in de grote hersenen, of rond de hypofyse, de oogzenuw of bepaalde andere hersenzenuwen kunnen problemen met het gezichtsvermogen veroorzaken.
  
• Tumoren in of nabij andere schedelzenuwen kunnen leiden tot gehoorverlies (in één of beide oren), evenwichtsproblemen, zwakte of sommige gezichtsspieren, gevoelloosheid van het gelaat of pijn, of problemen met slikken.
  
• Ruggenmergtumoren kunnen doofheid, zwakte of gebrek aan coördinatie in de armen en / of benen (meestal aan de zijkanten van het lichaam), evenals blaas- of darmproblemen veroorzaken.

{slider title="Metastasen in en bij het ruggenmerg" open="false" class="icon"}

Metastasen in en bij het ruggenmerg

Kanker van elders uit het lichaam dat zich uitzaait naar de wervels of naar het wervelkanaal komen vaak voor. Bij circa 10 tot 20% van de kanker patiënten komen wervelmetastasen voor. In veel van die gevallen is het dan al bekend dat een patiënt kanker met uitzaaiingen heeft. De patient heeft dan last van een vorm van kanker en nu is het tot in de wervelkolom uitgezaaid. Dit zijn dan meestal patiënten met uitzaaiingen komende vanuit longkanker, borstkanker, prostaatkanker, melanoom (een vorm van huidkanker) of de ziekte van Kahler (myeloom). Daarnaast kunnen ook andere vormen van kanker uitzaaien naar de wervels. Het kom maar heel weinig voor dat deze ruggenmergmetastase het eerste teken voor de patient is dat hij kanker heeft.

Symptomen metastatasen bij ruggenmerg

• Gevoelsverandering onder het niveau van de verdrukking. Het gaat dan niet alleen om een vermindering van de tastzin en een verminderd gevoel voor pijnprikkels. Ook het diepere gevoel van blaas en anus kan afnemen, met onwillekeurig verlies ofwel incontinentie van urine of ontlasting.
• Symptomen van wervelmetastasen beginnen meestal als lokale pijn van de aangetaste wervel. De wervel is pijnlijk bij lichte aanraking, bij zacht kloppen tegen de wervelkolom, en bij voorzichtig samendrukken van de wervelkolom.
• Zenuwpijnen komen voor wanneer zenuwen in de verdrukking raken. De pijn kan bij een metastase in de hals dan uitstralen naar een arm, of naar romp dan wel been bij een metastase lager in de rug.
• Verlammingsverschijnselen/dwarslesie Deze zit dan onder het niveau van de verdrukking. Verlammingsverschijnselen beginnen soms geleidelijk aan als subtiele veranderingen in de motoriek: een patiënt laat wat vaker een glas vallen, of blijft vaker met een voet achter een drempel haken. Maar de uitvalsverschijnselen kunnen ook in enkele uren tijd ontstaan. De kans op herstel hangt af van de ernst en duur van de dwarslaesie. Een in korte tijd ontstane dwarslaesie is een spoedindicatie voor operatie of radiotherapie.
• Ophouden van urine, blaasretentie genoemd. Dit is een vorm van verlamming van de afsluitspier van de blaas. Enerzijds voelt de patiënt niet meer dat zijn blaas vol is, anderzijds kan hij zijn blaasspier ook niet meer vrijwillig ontspannen.

De diagnose

Een eerste signaal van wervelmetastasen begint vaak met pijn en komen zeer vaak voor bij patiënten met kanker. In het geval van lokale pijn alleen is er geen reden tot spoed. Wanneer er tekenen van neurologische uitval zijn is dat wel zo. Direct als er een vermoeden bestaat van een dwarslaesie door uitzaaiingen is een zorgvuldig neurologisch onderzoek nodig. Hierbij dient dan ook een MRI en/of CT scan gemaakt te worden.

De behandeling

• Pijn zonder uitvalsverschijnselen. Voor patiënten met pijn, veroorzakt door wervelmetastasen, is vaak een goede symptoombehandeling mogelijk. De dan gegeven pijnbehandeling bestaat uit een combinatie van pijnstillers en bestraling. Daarbij is een eenmalige bestraling vaak al even effectief als een langduriger bestraling. Bij aanhoudende pijn kan deze radiotherapie dan eventueel weer herhaald worden.
• Dreigende dwarslaesie. Wanneer de uitzaaiingen bij de patiënt binnen een periode van ongeveer 48 uur tot gevoelsverlies of verlammingsverschijnselen leidt, dient over het algemeen snel een chirurgische behandeling opgestart te worden. Na die operatie volgt dan vaak nog bestraling van dat operatiegebied. Wanneer  een operatie niet mogelijk of te riskant is kan alleen radiotherapie een goed alternatief als behandeling zijn. Een kortdurende radiotherapie is dan veelal even effectief als een langdurig bestraling.
• Medicamenteuze therapie. Als een patiënten uitvalsverschijnselen ten gevolge van verdrukking van het ruggenmerg door een metastase vertoond, is behandeling met dexamethason vaak zinvol als eerste en acute behandeling. Dit dexamethason kan dan de zwelling en druk op het ruggenmerg doen afnemen en in een aantal gevallen kan deze werking van dexamethason zelfs bevorderend werken op het functieherstel.
• Patiënten zonder eerdere kankerdiagnose. Niet vaak maar het komt voor dat pijn in de rug en uitvalsverschijnselen het eerste tekens zijn voor iemand dat er sprake is van kanker. Op een MRI of de botscan wordt in zulke gevallen dan een beeld gezien dat precies past bij het plaatje van uitzaaiingen in het ruggenmerg. Een weefseldiagnose is dan nodig om absolute zekerheid te krijgen over die vermoedelijke diagnose. Een chirurgische ingreep is dan vaak de eerste keuze van behandeling. Dit heeft twee redenen. Ten eerste om de verdrukking van het ruggenmerg op te heffen en ten tweede om daarmee dan gelijk een stuk weefsel voor diagnose te bemachtiggen.

Prognose

Helaas is de prognose van patiënten met uitzaaiingen naar de wervelkolom in de meeste bevallen slecht, maar gunstige uitzonderingen komen gelukkig ook voor. Bij patiënten met een al dan niet gedeeltelijke dwarslaesie is de ernst van de verlammingen na behandeling een belangrijke voorspellende factor voor herstel. Daarom is snelle herkenning van de  uitvalsverschijnselen gevolgd worden door een behandeling van groot belang.

{slider title="Primaire tumoren in en rond het ruggenmerg" class="icon"}

Primaire tumoren bij het ruggenmerg

Primaire tumoren bij het ruggenmerg zijn de tumoren van of nabij het ruggenmerg die op die plek ontstaan is en dus niet van een andere vorm van kanker elders in het lichaam afkomstig zijn. Dit soort tumoren bij het ruggenmerg komen minder vaak voor dan tumor metastasen bij het ruggenmerg. Maar in principe kunnen de meest voorkomende hersentumoren ook in of nabij het ruggenmerg ontstaan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de meningeomen, astrocytomen, neurofibromen en Schwannomen.

De symptomen

Doorgaans zullen tumoren in en rond het ruggenmerg dezelfde symptomen geven als metastasen tumoren op die plek. Wel is het zo dat de klachten bij primaire tumoren over het algemeen langzamer ontstaan. Ook zijn deze symptomen doorgaans minder ernstig en reageren ze beter op een chirurgische behandeling.

Per soort verschillend

De symptomen van primaire hersentumoren verschillen afhankelijk van het type hersentumor. Hieronder een globaal overzicht daarvan.

• Meningeomen. Een meningeoom in het ruggenmerg gaan uit van de ruggenmergsvliezen die rond het ruggenmerg zitten. Dit zijn meestal traag groeiende tumoren. Hierdoor geven ze doorgaans langzaam verergerende klachten door de verdrukking van het ruggenmerg.
• Gliomen: Zowel ependymomen als astrocytomen kunnen voorkomen als tumor in het ruggenmerg. Deze worden wat vaker ontdekt bij kinderen dan bij volwassenen. In de meeste gevallen betreft het dan laaggradige tumoren. Deze tumoren veroorzaken dan doorgaans een geleidelijk klachten ten gevolge van verdrukking van het ruggenmerg. Vooral bij kinderen is een operatie meestal de eerste keus bij de behandeling. Bij volwassenen zijn de beperkte herstelkansen een belemmering voor een operatie bij dit soort tumoren. Het geven van radiotherapie is een goed alternatief of aanvullende behandeling voor deze gliomen..
• Dermoid- en epidermoidcysten. Deze tumoren komen vooral voor bij kinderen. Ze worden met name voor bij de schedelbasis en in het wervelkanaal. Een epidermoidcyste is meestal een met een vettige substantie gevulde afgesloten holte. Een dermoidcyste bevat veelal haren en talgklieren. Soms is een dermoidcyste via een sinus verbonden met de huid. Hierdoor kan dan een infectie van de cyste optreden.
• Chordomen. Dit zijn weinig voorkomende en langzaam groeiende tumoren die in een wervel ontstaan. Doordat een chordoom soms nauw verweven is met de zenuwen Is een goede operatie zelden mogelijk omdat dan de kans op blijvende zenuwbeschadigingen te groot is. Daarom worden deze chordomen tumoren doorgaans behandeld met een combinatie van een beperkte operatie en radiotherapie. Hierbij wordt dan gebruik gemaakt van precisie bestralingstechnieken om de ruggenmerg daarbij zoveel mogelijk te ontzien.
• Neurofibromen en Schwannomen. Deze tumoren worden gevormd uit de cellen in de zenuwscheden. Ze kunnen voorkomen bij de hersenzenuwen en dan met name de gehoorszenuwen. Ook komen ze voor bij de ruggemergszenuwen en bij de perifere zenuwen. Deze tumoren kunne zowel als een enkelvoudige (solitaire) tumor als in een meervoudige (multipele) vorm voorkomen. Bij de meervoudige vorm van deze tumoren is er vaak sprake van een erfelijke ziekte zoals neurofibromatosis of de Ziekte van von Recklinghausen. Daarbij kunnen dan ook pigmentvlekken van de huid en andere hersentumoren voorkomen.
• Alle primaire bottumoren kunnen zich presenteren in de wervelkolom. Deze kunnen daar pijn en neurologische klachten geven. Het kan dan gaan om een primair Ewingsarcoom op de kinderleeftijd of om een osteosarcoom, evenals om meer goedaardige bottumoren. De diagnose wordt veelal pas gesteld na een operatie aan de hand van tumorweefsel onderzoek.

De diagnose

Middels een MRI of CT-scan door een radioloog wordt vaak de eerste diagnose gesteld. Door deze scans zijn de lokalisatie (het wervelniveau), de grootte en de uitgebreidheid van de tumor(en) veelal zeer nauwkeurig vast te stellen. Daarnaast verstrekt zo'n scan informatie over de mogelijkeden van een operatieve behandeling. Een echte definitieve diagnose kan ook bij dit tumor type pas echt worden vastgesteld door een patholoog na onderzoek van een stuk tumorweefsel.

De behandeling

Bij deze primaire tumoren in of rond het ruggenmerg is een chirurgisch ingrijpen vaak de eerste behandelingskeuze Chirurgie is doorgaans de eerste keus van behandeling. Afhankelijk van het tumortype kan er dan nog een aanvullende behandeling volgens. Zo wordt er als er sprake is van een glioom in de vorm van een ependymoom of astrocytoom vaak nog aanvullende radiotherapie gegeven.

De prognose

Bij de meeste primaire tumoren in en rond het ruggenmerg is de prognose, in tegenstelling tot de metastasen, gelukkig relatief gunstig. Hierop zijn de kwaadaardige astrocytomen in het ruggenmerg en de primaire sarcomen van het bot helaas wel een uitzondering.

{/sliders}